اوربایت دندان چیست و چگونه درمان میشود؟
اوربایت دندان یکی از مشکلات شایع در زمینه دندانپزشکی است که به‌طور معمول به معنی قرارگیری دندان‌های بالایی نسبت به دندان‌های پایینی در موقعیت اشتباه است. این مشکل می‌تواند هم به دلیل عوامل ارثی و هم به دلیل رفتارهای نادرست در دوران کودکی ایجاد شود. درمان اوربایت نیازمند تشخیص دقیق و انتخاب روش مناسب است که می‌تواند شامل ارتودنسی و در موارد شدیدتر جراحی باشد.
اوربایت دندان چیست؟
در حالت طبیعی، دندان‌های فک بالا و پایین باید به‌طور صحیح روی یکدیگر قرار گیرند، بدون اینکه همپوشانی بیش از حدی داشته باشند یا فشار زیادی به هم وارد کنند. این وضعیت به شما یک لبخند مرتب و جذاب می‌دهد. اما در برخی موارد، افراد ممکن است به اوربایت دندان دچار شوند. اوربایت به معنای همپوشانی غیرطبیعی دندان‌های فک بالا و پایین است. در حالت طبیعی، مقداری همپوشانی دندان‌ها وجود دارد، اما این همپوشانی نباید بیشتر از حد معمول باشد.
اگر زمانی که دهان بسته است، دندان‌های فک بالا به‌طور کامل روی دندان‌های فک پایین قرار بگیرند، این وضعیت اوربایت دندانی نامیده میشود. زمانی که این همپوشانی بیش از ۲ یا ۳ میلی‌متر باشد، به‌عنوان اوربایت مضاعف شناخته میشود که یک ناهنجاری دندانی است و باید برای درمان آن اقدام فوری صورت گیرد.
انواع اوربایت دندان
اوربایت دندان به اشکال مختلفی تقسیم میشود که هرکدام نیازمند درمان‌های مخصوص به خود هستند. در این بخش به معرفی انواع مختلف اوربایت دندان خواهیم پرداخت تا بیشتر با ویژگی‌ها و تفاوت‌های آنها آشنا شویم. این دسته‌بندی‌ها به پزشک کمک می‌کند تا بهترین روش درمانی را برای بیمار انتخاب کند.
اوربایت اسکلتی
اوربایت اسکلتی نوعی از اختلال است که به دلیل مشکلات ساختاری در استخوان‌های فک ایجاد میشود. در این حالت، فک پایین به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کوچک‌تر از فک بالا است، به‌طوری که دندان‌های فک بالا نسبت به دندان‌های فک پایین جلوتر قرار می‌گیرند. این ناهنجاری به‌طور معمول در زمانی که دهان بسته میشود، باعث تغییر در موقعیت فک‌ها میشود. در موارد شدیدتر، برای اصلاح این وضعیت، ممکن است نیاز به جراحی فک باشد. اصلی‌ترین عامل بروز این نوع اوربایت، رشد نامنظم یا نادرست فک‌ها است.
اوربایت دندانی
اوربایت دندانی زمانی رخ می‌دهد که دندان‌های فک بالا و پایین به‌درستی هم‌راستا نباشند، در حالی که فک‌ها خود در موقعیت مناسبی قرار دارند. در این وضعیت، به‌طور معمول فک پایین به دلیل رشد نادرست دندان‌ها، به عقب رانده میشود. عواملی مانند کمبود فضای دهان برای رشد دندان‌ها، از دست دادن دندان‌های عقبی، یا عادات بد دهانی ممکن است منجر به این اختلال شوند. در بیشتر موارد، این نوع اوربایت با استفاده از درمان‌های ارتودنسی، اعم از بریس‌های ثابت یا متحرک، قابل اصلاح است و نتایج مطلوبی به دنبال دارد.
اوربایت برخوردی
اوربایت برخوردی یکی از شدیدترین انواع اوربایت است که در آن دندان‌های فک پایین هنگام بسته شدن دهان به دندان‌های فک بالا برخورد می‌کنند. این وضعیت می‌تواند باعث آسیب به ساختار دندان‌ها و فک‌ها شود و در طولانی‌مدت، فشار اضافی بر دندان‌های جلویی فک بالا وارد کند. این نوع اوربایت معمولاً به مرور زمان مشکلات جدی‌تری مانند آسیب به لثه‌ها و استخوان‌های فک را ایجاد می‌کند. درمان به موقع این مشکل می‌تواند از بروز آسیب‌های بیشتر جلوگیری کند و معمولاً با روش‌های ارتودنسی یا جراحی قابل اصلاح است.
نحوه تشخیص اوربایت
تشخیص اوربایت معمولاً ساده است و بسیاری از افراد می‌توانند این ناهنجاری را به‌راحتی در خانه بررسی کنند. برای انجام این کار کافی است جلوی آینه بایستید و به لبخند خود نگاه کنید. اگر دندان‌های فک بالا بیش از حد به سمت جلو قرار گرفته و دندان‌های فک پایین به طور طبیعی روی آنها قرار نگیرند، این ممکن است نشانه‌ای از اوربایت باشد. با این حال، برای تأیید تشخیص و تعیین شدت مشکل، بهتر است به دندان‌پزشک یا متخصص ارتودنسی مراجعه کنید. این متخصصین با استفاده از معاینات دقیق و تصاویر رادیوگرافی می‌توانند وضعیت دقیق فک و دندان‌ها را بررسی کرده و درمان مناسب را پیشنهاد دهند.
تفاوت اوربایت با کراس بایت، اورجت و اپن بایت
در کنار اوربایت، مشکلات دهانی دیگری مانند کراس بایت، اورجت، اپن بایت و ... وجود دارند که ممکن است افراد با آنها مواجه شوند. برای اینکه بتوانید اوربایت را به‌درستی شناسایی کرده و از تفاوت‌های آن با سایر اختلالات آگاه شوید، شناخت این ناهنجاری‌ها اهمیت زیادی دارد.
اورجت
اورجت به وضعیتی اطلاق میشود که دندان‌های فک بالا نسبت به دندان‌های فک پایین جلوتر قرار دارند، اما برخلاف اوربایت که بیشتر به همپوشانی دندان‌ها اشاره دارد، در اورجت تفاوت اصلی در زاویه فک‌ها نهفته است. در این حالت، فک بالا به‌طور معمول در موقعیت جلوتر از فک پایین قرار دارد، بدون اینکه دندان‌های بالا به‌طور مستقیم روی دندان‌های پایین همپوشانی داشته باشند. این وضعیت می‌تواند باعث مشکلاتی در جویدن و صحبت کردن شود، اما در بسیاری از موارد قابل درمان است.
کراس بایت
کراس بایت به وضعیتی گفته میشود که در آن دندان‌های فک بالا به‌جای قرارگیری روی دندان‌های فک پایین، در جهت مخالف آنها قرار می‌گیرند. این ناهنجاری می‌تواند منجر به مشکلات مختلفی در عملکرد فک و دندان‌ها شود. از جمله این مشکلات می‌توان به اختلال در جویدن، تغییر در ظاهر فک و حتی بروز درد در ناحیه فک و دندان‌ها اشاره کرد. درمان کراس بایت معمولاً با استفاده از ارتودنسی انجام میشود تا دندان‌ها به موقعیت صحیح خود بازگردند و از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری شود.
اپن بایت
اپن بایت به وضعیتی گفته میشود که در آن دندان‌های فک بالا و پایین هنگام بسته بودن دهان به یکدیگر نمی‌رسند. این ناهنجاری می‌تواند مشکلاتی در جویدن، صحبت کردن و حتی ایجاد مشکلات در نحوه تنفس به همراه داشته باشد. اپن بایت معمولاً به دلیل رشد نامناسب دندان‌ها یا فک‌ها بوجود می‌آید و در بسیاری از موارد نیاز به درمان ارتودنسی دارد. درمان به موقع این مشکل می‌تواند از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری کرده و به بهبود عملکرد فک و دندان‌ها کمک کند.
علت بروز اوربایت
بروز اوربایت می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که معمولاً به دو دسته عمده تقسیم میشود: عوامل ژنتیکی و عواملی که از عادات نادرست یا محیط اطراف به وجود می‌آیند.
- ژنتیک: یکی از اصلی‌ترین دلایل اوربایت، عامل ژنتیکی است. در بسیاری از موارد، فرد به طور طبیعی با مشکلاتی در رشد فک‌ها یا دندان‌ها مواجه میشود که از والدین به ارث می‌برد. این ناهنجاری باعث میشود فک فضای کافی برای رشد دندان‌ها نداشته باشد و در نتیجه دندان‌های فک بالا جلوتر از فک پایین قرار گیرند.
- عادات نادرست دوران کودکی: برخی از عادات مثل مکیدن انگشت، استفاده طولانی از شیشه شیر یا بلع نادرست می‌تواند فشار غیرطبیعی بر دندان‌ها وارد کرده و به تغییر موقعیت دندان‌ها منجر شود. این عادت‌ها در کودکان می‌توانند موجب بروز اوربایت شوند.
- عادات رفتاری نامناسب: برخی رفتارهای دیگر مثل جویدن یخ، دندان‌قروچه یا جویدن ناخن‌ها نیز در طولانی‌مدت می‌توانند به مشکلات فک و دندان منجر شده و اوربایت ایجاد کنند.
راه‌های درمان اوربایت
درمان اوربایت به عوامل مختلفی از جمله نوع و شدت مشکل بستگی دارد. در موارد خفیف‌تر، استفاده از روش‌های غیرجراحی مانند ارتودنسی می‌تواند نتایج مطلوبی را به همراه داشته باشد. اما در صورتی که اوربایت شدیدتر باشد، ممکن است نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر مانند جراحی فک وجود داشته باشد. در ادامه به برخی از روش‌های درمانی رایج اشاره می‌کنیم:
ارتودنسی ثابت راهکار درمان اوربایت
ارتودنسی ثابت یکی از روش‌های بسیار متداول برای درمان اوربایت است که از براکت‌ها و سیم‌های فلزی به‌منظور اصلاح موقعیت دندان‌ها و فک‌ها استفاده می‌کند. این درمان بیشتر در سنین کودکی یا نوجوانی انجام میشود زیرا در این سنین دندان‌ها و فک‌ها هنوز در حال رشد و تغییر هستند و اصلاح موقعیت آنها راحت‌تر است. در روش ارتودنسی ثابت، براکت‌ها به سطح دندان‌ها متصل می‌شوند و سیم‌هایی که به طور منظم تنظیم می‌شوند، فشار ملایمی به دندان‌ها وارد می‌کنند تا آنها را به موقعیت درست خود منتقل کنند.
این روش معمولاً نیاز به مدت زمان قابل توجهی دارد و درمان می‌تواند از چند ماه تا چند سال طول بکشد، بسته به شدت اوربایت و سن بیمار. یکی از مزایای ارتودنسی ثابت این است که به دلیل استفاده از براکت‌ها و سیم‌های متصل، بیمار نیازی به درآوردن دستگاه‌های ارتودنسی ندارد و درمان به صورت مداوم پیش می‌رود. از سوی دیگر، ممکن است نیاز به مراقبت‌های دقیق از جمله رعایت بهداشت دهان و دندان برای جلوگیری از پوسیدگی و بیماری‌های لثه وجود داشته باشد.
این روش معمولاً برای درمان اوربایت‌های متوسط تا شدید استفاده میشود و می‌تواند به بهبود ظاهر دندان‌ها، اصلاح بایت و جلوگیری از مشکلات آینده مانند آسیب به دندان‌ها یا لثه‌ها کمک کند.
ارتودنسی متحرک یکی دیگر از راهکارهای درمان اوربایت
ارتودنسی متحرک یکی از روش‌های مناسب برای درمان اوربایت‌های خفیف‌تر است که معمولاً برای افرادی که هنوز در حال رشد هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش شامل دستگاه‌هایی مانند نگهدارنده‌های پلاستیکی یا شفاف است که می‌توان آنها را به راحتی از دهان برداشت. این دستگاه‌ها معمولاً برای اصلاح موقعیت دندان‌های بالا و پایین و اصلاح اوربایت در مراحل اولیه یا در صورتی که مشکل به اندازه کافی شدید نباشد، استفاده می‌شوند.
یکی از مزایای ارتودنسی متحرک این است که بیمار می‌تواند در زمان‌های خاص دستگاه را خارج کند، که باعث راحتی بیشتر در خوردن و تمیز کردن دندان‌ها میشود. این دستگاه‌ها به ویژه برای کودکانی که دندان‌هایشان هنوز در حال رشد و تغییر است، مناسب هستند زیرا امکان تنظیم و تغییر موقعیت دندان‌ها به تدریج فراهم میشود.
با این حال، درمان با ارتودنسی متحرک به میزان همکاری بیمار بستگی دارد؛ زیرا برای اثربخشی مناسب، دستگاه باید طبق دستور پزشک به طور منظم و در مدت زمان مشخص استفاده شود. ارتودنسی متحرک معمولاً برای اوربایت‌های ملایم و اصلاح موقعیت دندان‌ها در سنین پایین توصیه میشود.
عمل جراحی
در موارد شدید اوربایت که به دلیل مشکلات اسکلتی و ناهنجاری‌های فک ایجاد شده باشد، ممکن است جراحی فک (ارتوگناتیک) برای اصلاح موقعیت فک‌ها توصیه شود. این روش معمولاً برای افرادی انجام میشود که رشد فک آنها کامل شده و ارتودنسی به‌تنهایی قادر به اصلاح مشکل نیست.
جراحی فک می‌تواند شامل تغییر موقعیت فک بالا، فک پایین یا هر دو باشد تا تقارن و تعادل بهتری در ساختار صورت ایجاد شود. این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام شده و پس از جراحی، بیمار معمولاً نیاز به دوره‌ای از ارتودنسی دارد تا نتیجه نهایی به بهترین شکل ممکن تثبیت شود.
مزایای جراحی فک برای اوربایت:
- بهبود عملکرد جویدن و گفتار
- اصلاح مشکلات تنفسی ناشی از ناهنجاری فک
- بهبود زیبایی و تقارن صورت
- کاهش دردهای فکی و مفصلی
با اینکه جراحی یک روش قطعی برای اصلاح اوربایت‌های شدید است، اما به دلیل تهاجمی بودن آن، معمولاً به‌عنوان آخرین گزینه درمانی در نظر گرفته میشود.
بهترین سن درمان اوربایت
سن مناسب برای درمان اوربایت بستگی به نوع و شدت آن دارد. بهترین زمان برای درمان اوربایت معمولاً بین 7 تا 12 سالگی است که در این سن فک‌ها و دندان‌ها هنوز در حال رشد هستند و به راحتی می‌توان آنها را اصلاح کرد. با این حال، درمان اوربایت در سنین بالاتر نیز ممکن است، به‌ویژه اگر مشکل به صورت اسکلتی باشد.
هزینه درمان اوربایت
هزینه درمان اوربایت بستگی به روش درمانی انتخابی، شدت مشکل و محل درمان دارد. هزینه ارتودنسی ثابت معمولاً بالاتر از ارتودنسی متحرک است و هزینه جراحی فک نیز به مراتب بیشتر خواهد بود. به‌طور متوسط، هزینه درمان اوربایت می‌تواند از چند میلیون تا ده‌ها میلیون تومان متغیر باشد.
عوارض عدم درمان اوربایت
بسیاری از افراد ممکن است گمان کنند که اوربایت تنها به زیبایی دندان‌ها آسیب می‌زند و تأثیرات جدی دیگری ندارد، اما واقعیت این است که عدم درمان اوربایت می‌تواند باعث بروز مشکلات متعددی شود که سلامت دهان و دندان را به خطر می‌اندازد. از جمله عوارضی که می‌تواند به دنبال عدم درمان این اختلال ایجاد شود عبارتند از:
- آسیب به لثه‌ها: در اوربایت شدید، دندان‌های فک پایین می‌توانند به لثه‌های فک بالا آسیب وارد کنند و باعث التهاب و خونریزی شوند.
- سایش غیرطبیعی دندان‌ها: در این حالت، دندان‌های فک بالا به طور غیرطبیعی با دندان‌های پایین در تماس قرار می‌گیرند و باعث سایش سریع‌تر آنها میشود.
- مشکلات تنفسی: اوربایت شدید می‌تواند مسیر تنفسی را محدود کرده و باعث مشکلات در تنفس، به ویژه در هنگام خواب شود.
- اختلال در جویدن غذا: این ناهنجاری می‌تواند موجب سختی در جویدن غذا و حتی درد در حین خوردن شود که کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- دردهای شدید سر: اوربایت می‌تواند باعث ایجاد سردردهای مداوم و شدید شود، به‌ویژه در صورت عدم درمان.
- احتمال شکستگی و فرسایش دندان‌ها: در درازمدت، دندان‌ها تحت فشار نادرست قرار می‌گیرند که ممکن است منجر به شکستگی یا فرسایش مینای دندان‌ها شود.
- افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های دهان و دندان: در اوربایت، تمیز کردن دندان‌ها به دلیل وضعیت نامناسب فک‌ها دشوار میشود که این امر باعث افزایش احتمال پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه میشود.
در مجموع، درمان اوربایت به موقع می‌تواند از بروز این مشکلات جلوگیری کند و سلامت دندان‌ها و فک‌ها را حفظ نماید.
سخن پایانی:
در پایان، می‌توان گفت که اوربایت دندان یک مشکل شایع است که نه تنها بر زیبایی لبخند تأثیر می‌گذارد، بلکه ممکن است مشکلات جدی‌تری را برای سلامت دهان و دندان به همراه داشته باشد. از آسیب به لثه‌ها تا سایش غیرطبیعی دندان‌ها و حتی دردهای فکی، عدم درمان این ناهنجاری می‌تواند عواقب ناخوشایندی داشته باشد. بنابراین، تشخیص و درمان به موقع اوربایت دندان بسیار اهمیت دارد. با استفاده از روش‌های مختلف مانند ارتودنسی یا در موارد شدیدتر جراحی فک، می‌توان این مشکل را به‌طور مؤثر اصلاح کرده و از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کرد. برای داشتن دندان‌ها و فکی سالم، بهتر است هرچه زودتر برای مشاوره و درمان اقدام کنید
سؤالات متداول:
چه مقدار اوربایت طبیعی است؟
اوربایت طبیعی معمولاً به‌طور متوسط حدود 2 تا 4 میلی‌متر است. اگر مقدار اوربایت بیشتر از این حد باشد، ممکن است به درمان نیاز داشته باشد.
امکان درمان اوربایت دندان بدون جراحی وجود دارد؟
بله، در بسیاری از موارد، اوربایت می‌تواند بدون نیاز به جراحی از طریق ارتودنسی درمان شود. اما در موارد شدیدتر، جراحی ممکن است ضروری باشد.
آیا اوربایت با افزایش سن تشدید میشود؟
اگر اوربایت در دوران کودکی درمان نشود، ممکن است با افزایش سن و رشد فک‌ها تشدید شود. بنابراین درمان زودهنگام می‌تواند از تشدید مشکل جلوگیری کند.
